1. Tính cấp thiết của đề tài
Pháp luật hình sự là một trong những công cụ sắc bén, hữu hiệu
nhằm đấu tranh phòng ngừa tội phạm. Các tội phạm rất phong phú và
đa dạng, khác nhau về tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội. Để
đấu tranh có hiệu quả với các tội phạm, đảm bảo được các nguyên tắc
phân hóa trách nhiệm hình sự, cá thể hóa hình phạt đối với người phạm
tội, Bộ luật hình sự quy định một hệ thống hình phạt rất phong phú, đa
dạng và có tính phân hóa cao để áp dụng đối với từng tội phạm, từng
người phạm tội.
Mục đích của việc áp dụng hình phạt đối với người phạm tội là
giáo dục họ trở thành người có ích cho xã hội, có ý thức tuân theo pháp
luật và các quy tắc của cuộc sống xã hội chủ nghĩa, ngăn ngừa họ phạm
tội mới, có nghĩa là hoàn trả cho xã hội con người đã trở nên vô hại,
không còn nguy cơ tái phạm. Tuy nhiên, để đạt được mục đích đó,
ngoài việc áp dụng hình phạt – biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất trong một số trường hợp nhất định sẽ có hiệu quả cao hơn nếu áp dụng
biện pháp khác, không cần bắt người phạm tội phải chấp hành hình
phạt. Một biện pháp được áp dụng nhiều trong thực tiễn là án treo.
Phạt tù cho hưởng án treo là một chế định pháp lý độc lập, thể hiện
quan điểm của Đảng, Nhà nước trong việc áp dụng pháp luật hình sự là
nghiêm minh nhưng nhân đạo, nghiêm trị nhưng khoan hồng, tính ưu
việt của chế định án treo chính là ở sự kết hợp đó.
Tuy nhiên thực tiễn vận dụng án treo tại Hải Dương trong thời gian
qua bên cạnh những mặt tích cực là chủ yếu, còn làm bộc lộ những hạn
chế nhất định trong cả pháp luật thực định và trong quá trình áp dụng
các quy định đó. Chẳng hạn như việc vận dụng các quy định về điều
kiện cho hưởng án treo hiện nay ở một số địa phương còn không chuẩn
xác đó là cho hưởng án treo cả những đối tượng đã có tiền án, tiền sự
5
Pháp luật hình sự là một trong những công cụ sắc bén, hữu hiệu
nhằm đấu tranh phòng ngừa tội phạm. Các tội phạm rất phong phú và
đa dạng, khác nhau về tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội. Để
đấu tranh có hiệu quả với các tội phạm, đảm bảo được các nguyên tắc
phân hóa trách nhiệm hình sự, cá thể hóa hình phạt đối với người phạm
tội, Bộ luật hình sự quy định một hệ thống hình phạt rất phong phú, đa
dạng và có tính phân hóa cao để áp dụng đối với từng tội phạm, từng
người phạm tội.
Mục đích của việc áp dụng hình phạt đối với người phạm tội là
giáo dục họ trở thành người có ích cho xã hội, có ý thức tuân theo pháp
luật và các quy tắc của cuộc sống xã hội chủ nghĩa, ngăn ngừa họ phạm
tội mới, có nghĩa là hoàn trả cho xã hội con người đã trở nên vô hại,
không còn nguy cơ tái phạm. Tuy nhiên, để đạt được mục đích đó,
ngoài việc áp dụng hình phạt – biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất trong một số trường hợp nhất định sẽ có hiệu quả cao hơn nếu áp dụng
biện pháp khác, không cần bắt người phạm tội phải chấp hành hình
phạt. Một biện pháp được áp dụng nhiều trong thực tiễn là án treo.
Phạt tù cho hưởng án treo là một chế định pháp lý độc lập, thể hiện
quan điểm của Đảng, Nhà nước trong việc áp dụng pháp luật hình sự là
nghiêm minh nhưng nhân đạo, nghiêm trị nhưng khoan hồng, tính ưu
việt của chế định án treo chính là ở sự kết hợp đó.
Tuy nhiên thực tiễn vận dụng án treo tại Hải Dương trong thời gian
qua bên cạnh những mặt tích cực là chủ yếu, còn làm bộc lộ những hạn
chế nhất định trong cả pháp luật thực định và trong quá trình áp dụng
các quy định đó. Chẳng hạn như việc vận dụng các quy định về điều
kiện cho hưởng án treo hiện nay ở một số địa phương còn không chuẩn
xác đó là cho hưởng án treo cả những đối tượng đã có tiền án, tiền sự
5
hoặc ngược lại những người có nhân thân tốt nhất thời phạm tội đáng
được xử treo nhưng lại xử giam, có nơi có lúc còn xử quá nhẹ dưới mức
3 năm tù để rồi cho bị cáo được hưởng án treo. Việc thi hành, giám sát,
giáo dục đối với người được hưởng án treo trên địa bàn tỉnh Hải Dương
ở nhiều xã, phường, thị trấn còn chưa chặt chẽ, thậm chí có nơi không
thực hiện việc quản lý, giám sát, giáo dục người được hưởng án treo.
Việc phối hợp giữa Tòa án với cơ quan thực hiện việc giám sát, giáo
dục và gia đình người được hưởng án treo còn lỏng lẻo, mang tính hình
thức dẫn tới việc quản lý, giám sát, giáo dục chưa hiệu quả do vậy vẫn
còn trường hợp người được hưởng án treo phạm tội mới trong thời gian
thử thách.
Từ những phân tích trên đây thì việc nghiên cứu một cách sâu rộng
và toàn diện về chế định án treo cũng như thực tiễn áp dụng tại địa bàn tỉnh
Hải Dương là cần thiết góp phần hoàn thiện hơn các quy định về án treo
và các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng án treo trên thực tế. Với ý
nghĩa đó, chúng tôi chọn và nghiên cứu “Án treo và thực tiễn áp dụng
tại địa bàn tỉnh Hải Dương” để làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Án treo là một chế định đặc biệt của pháp luật hình sự và việc áp dụng
chế định này có ý nghĩa to lớn đối với việc thực hiện chính sách nhân đạo
của Nhà nước đối với người phạm tội. Vì vậy đề tài cũng đã được rất
nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu ở các cấp độ và mức độ khác nhau.
Ở cấp độ giáo trình, có: Giáo trình Luật hình sự của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, Giáo trình Luật hình sự Việt Nam của
Trường Đại học Luật Hà Nội… Trong các giáo trình Luật hình sự này
chế định án treo mới chỉ cập nhật ở mức độ cơ bản.
Ở cấp độ bình luận khoa học, phân tích chuyên sâu, có: “Tội phạm
học, luật hình sự và tố tụng hình sự’’, của Viện Nghiên cứu Nhà nước và
Pháp luật, “Hình phạt trong luật hình sự Việt Nam” (sách chuyên khảo của
6
được xử treo nhưng lại xử giam, có nơi có lúc còn xử quá nhẹ dưới mức
3 năm tù để rồi cho bị cáo được hưởng án treo. Việc thi hành, giám sát,
giáo dục đối với người được hưởng án treo trên địa bàn tỉnh Hải Dương
ở nhiều xã, phường, thị trấn còn chưa chặt chẽ, thậm chí có nơi không
thực hiện việc quản lý, giám sát, giáo dục người được hưởng án treo.
Việc phối hợp giữa Tòa án với cơ quan thực hiện việc giám sát, giáo
dục và gia đình người được hưởng án treo còn lỏng lẻo, mang tính hình
thức dẫn tới việc quản lý, giám sát, giáo dục chưa hiệu quả do vậy vẫn
còn trường hợp người được hưởng án treo phạm tội mới trong thời gian
thử thách.
Từ những phân tích trên đây thì việc nghiên cứu một cách sâu rộng
và toàn diện về chế định án treo cũng như thực tiễn áp dụng tại địa bàn tỉnh
Hải Dương là cần thiết góp phần hoàn thiện hơn các quy định về án treo
và các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng án treo trên thực tế. Với ý
nghĩa đó, chúng tôi chọn và nghiên cứu “Án treo và thực tiễn áp dụng
tại địa bàn tỉnh Hải Dương” để làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Án treo là một chế định đặc biệt của pháp luật hình sự và việc áp dụng
chế định này có ý nghĩa to lớn đối với việc thực hiện chính sách nhân đạo
của Nhà nước đối với người phạm tội. Vì vậy đề tài cũng đã được rất
nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu ở các cấp độ và mức độ khác nhau.
Ở cấp độ giáo trình, có: Giáo trình Luật hình sự của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, Giáo trình Luật hình sự Việt Nam của
Trường Đại học Luật Hà Nội… Trong các giáo trình Luật hình sự này
chế định án treo mới chỉ cập nhật ở mức độ cơ bản.
Ở cấp độ bình luận khoa học, phân tích chuyên sâu, có: “Tội phạm
học, luật hình sự và tố tụng hình sự’’, của Viện Nghiên cứu Nhà nước và
Pháp luật, “Hình phạt trong luật hình sự Việt Nam” (sách chuyên khảo của
6
tập thể nghiên cứu khoa học của Bộ Tư pháp do Nhà xuất bản Chính trị
Quá trình nghiên cứu của luận văn là tiếp cận tổng thể đi từ cái
quốc gia ấn hành năm 1995, “Chế định án tích và mô hình lý luận của nó”
chung đến cái cụ thể, từ lý luận đến đánh giá thực tiễn để từ đó để tìm ra
những nguyên nhân tồn tại, thông qua đó đề ra được các giải pháp nhằm
hoàn thiện chế định này.
Nhiệm vụ của luận văn là làm rõ khái niệm, tính chất, mục đích, ý
nghĩa của chế định án treo trong luật hình sự Việt Nam, tập trung nhất
vào chế định hiện hành, đối chiếu, so sánh với luật pháp của một số
nước trên thế giới, đánh giá thông qua thực tiễn áp dụng tại địa phương.
Thông qua việc nghiên cứu đề tài tác giả mong muốn đưa ra một số
giải pháp nhằm sửa đổi bổ sung những quy định cụ thể trong việc áp
dụng chế định đặc biệt này nhằm phát huy tác dụng triệt để nhất của chế
định án treo trong luật hình sự Việt Nam.
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
những nguyên nhân tồn tại, thông qua đó đề ra được các giải pháp nhằm
hoàn thiện chế định này.
Nhiệm vụ của luận văn là làm rõ khái niệm, tính chất, mục đích, ý
nghĩa của chế định án treo trong luật hình sự Việt Nam, tập trung nhất
vào chế định hiện hành, đối chiếu, so sánh với luật pháp của một số
nước trên thế giới, đánh giá thông qua thực tiễn áp dụng tại địa phương.
Thông qua việc nghiên cứu đề tài tác giả mong muốn đưa ra một số
giải pháp nhằm sửa đổi bổ sung những quy định cụ thể trong việc áp
dụng chế định đặc biệt này nhằm phát huy tác dụng triệt để nhất của chế
định án treo trong luật hình sự Việt Nam.
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
của GS.TSKH Lê Cảm; luận văn thạc sĩ của Nguyễn Hữu Nhuận với đề
tài: “Án treo trong luật hình sự Việt Nam” và một số cuốn sách chuyên
khảo như “Án treo trong luật hình sự Việt Nam” của tác giả Phạm Thị Học,
Trường Đại học Luật Hà Nội xuất bản năm 1996, “Chế định án treo trong
luật hình sự Việt Nam” của tác giả Lê Văn Luật do Nhà xuất bản Tư pháp
ấn hành năm 2007… Trong các cuốn bình luận khoa học Bộ luật hình sự
và cuốn sách chuyên khảo nêu trên, các tác giả mới chỉ dừng lại ở đề
cập một cách tổng thể hoặc từng khía cạnh nào đó của chế định án treo.
Ngoài các công trình nghiên cứu nêu trên, còn có một số bài viết
đăng trên các tạp chí như: “Nhân thân người phạm tội và việc áp dụng
biện pháp án treo”, của Vũ Thế Đoàn, đăng trên Tạp chí Tòa án nhân
dân, số 6/1990; “Điều kiện thử thách của án treo và hậu quả pháp lý
của việc vi phạm điều kiện thử thách của án treo theo luật hình sự Việt
Nam”, của Phạm Thị Học, đăng trên Tạp chí Luật học, số 2 năm 1999;
“Án treo và thực tiễn áp dụng”, của Đỗ Văn Chỉnh, đăng trên tạp chí
Tòa án nhân dân, số 7/2007 và các số 12, 13, 14/2013.
Các công trình nghiên cứu nêu trên đã làm sáng tỏ những vấn đề lý
luận và thực tiễn về án treo trong luật hình sự Việt Nam. Tuy nhiên ở
góc độ nghiên cứu những lý luận cao của án treo trong luật hình sự Việt
Nam và thực tiễn áp dụng tại Hải Dương thì chưa có một công trình
khoa học nào nghiên cứu.
3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Mục đích tổng quát của luận văn là làm sáng tỏ hơn về mặt lý luận
của án treo trong luật hình sự Việt Nam, xây dựng và đề xuất một số
kiến nghị và giải pháp hoàn thiện chế định án treo trong Bộ luật hình sự
và giải pháp nâng cao hiệu quả án treo trong thực tiễn xét xử tại địa bàn
tỉnh Hải Dương.
7
tài: “Án treo trong luật hình sự Việt Nam” và một số cuốn sách chuyên
khảo như “Án treo trong luật hình sự Việt Nam” của tác giả Phạm Thị Học,
Trường Đại học Luật Hà Nội xuất bản năm 1996, “Chế định án treo trong
luật hình sự Việt Nam” của tác giả Lê Văn Luật do Nhà xuất bản Tư pháp
ấn hành năm 2007… Trong các cuốn bình luận khoa học Bộ luật hình sự
và cuốn sách chuyên khảo nêu trên, các tác giả mới chỉ dừng lại ở đề
cập một cách tổng thể hoặc từng khía cạnh nào đó của chế định án treo.
Ngoài các công trình nghiên cứu nêu trên, còn có một số bài viết
đăng trên các tạp chí như: “Nhân thân người phạm tội và việc áp dụng
biện pháp án treo”, của Vũ Thế Đoàn, đăng trên Tạp chí Tòa án nhân
dân, số 6/1990; “Điều kiện thử thách của án treo và hậu quả pháp lý
của việc vi phạm điều kiện thử thách của án treo theo luật hình sự Việt
Nam”, của Phạm Thị Học, đăng trên Tạp chí Luật học, số 2 năm 1999;
“Án treo và thực tiễn áp dụng”, của Đỗ Văn Chỉnh, đăng trên tạp chí
Tòa án nhân dân, số 7/2007 và các số 12, 13, 14/2013.
Các công trình nghiên cứu nêu trên đã làm sáng tỏ những vấn đề lý
luận và thực tiễn về án treo trong luật hình sự Việt Nam. Tuy nhiên ở
góc độ nghiên cứu những lý luận cao của án treo trong luật hình sự Việt
Nam và thực tiễn áp dụng tại Hải Dương thì chưa có một công trình
khoa học nào nghiên cứu.
3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Mục đích tổng quát của luận văn là làm sáng tỏ hơn về mặt lý luận
của án treo trong luật hình sự Việt Nam, xây dựng và đề xuất một số
kiến nghị và giải pháp hoàn thiện chế định án treo trong Bộ luật hình sự
và giải pháp nâng cao hiệu quả án treo trong thực tiễn xét xử tại địa bàn
tỉnh Hải Dương.
7
Khi nghiên cứu đề tài này tác giả lấy học thuyết Mác – Lênin về
vấn đề về Nhà nước và pháp luật làm nền tảng và là kim chỉ nam cho
mọi vấn đề cần nghiên cứu. Ngoài ra tác giả còn lấy tư tưởng Hồ Chí
Minh, các quan điểm của Đảng, Nhà nước, các văn bản pháp luật, văn
bản hướng dẫn việc áp dụng pháp luật, các văn bản tổng kết thực tiễn
và kiểm tra, kiểm sát công tác xét xử hình sự của các Tòa án, Viện
kiểm sát trên địa bàn tỉnh Hải Dương, các tài liệu pháp lý trong và
ngoài nước có liên quan. Dựa trên phương pháp nghiên cứu của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử nhằm tạo điều
kiện cho tác giả có sự nhận thức đúng đắn sự tồn tại và quy luật phát
triển của xã hội loài người, quá trình nhận thức, tư duy, các quy luật tự
nhiên của xã hội loài người… cũng như những vấn đề về nhà nước và
pháp luật để từ đó có một tư duy đúng đắn, lôgic trong quá trình lập
luận và giải quyết vấn đề.
Phương pháp nghiên cứu luận văn là phương pháp lịch sử, phân
tích tổng hợp, logic điều tra xã hội học và nghiên cứu so sánh.
8
vấn đề về Nhà nước và pháp luật làm nền tảng và là kim chỉ nam cho
mọi vấn đề cần nghiên cứu. Ngoài ra tác giả còn lấy tư tưởng Hồ Chí
Minh, các quan điểm của Đảng, Nhà nước, các văn bản pháp luật, văn
bản hướng dẫn việc áp dụng pháp luật, các văn bản tổng kết thực tiễn
và kiểm tra, kiểm sát công tác xét xử hình sự của các Tòa án, Viện
kiểm sát trên địa bàn tỉnh Hải Dương, các tài liệu pháp lý trong và
ngoài nước có liên quan. Dựa trên phương pháp nghiên cứu của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử nhằm tạo điều
kiện cho tác giả có sự nhận thức đúng đắn sự tồn tại và quy luật phát
triển của xã hội loài người, quá trình nhận thức, tư duy, các quy luật tự
nhiên của xã hội loài người… cũng như những vấn đề về nhà nước và
pháp luật để từ đó có một tư duy đúng đắn, lôgic trong quá trình lập
luận và giải quyết vấn đề.
Phương pháp nghiên cứu luận văn là phương pháp lịch sử, phân
tích tổng hợp, logic điều tra xã hội học và nghiên cứu so sánh.
8
5. Những đóng góp mới và ý nghĩa của luận văn
Đây là một công trình khoa học dưới hình thức là một luận văn thạc
sĩ luật học về án treo trong luật hình sự Việt Nam. Đề tài được nghiên
cứu một cách sâu sắc và toàn diện nội dung chế định án treo trong luật
hình sự Việt Nam cùng những vấn đề liên quan, từ đó nâng cao nhận
thức về án treo, tạo tiền đề cho việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật.
Đồng thời định hướng cho việc áp dụng án treo được chính xác nhằm
nâng cao hiệu quả áp dụng án treo nói chung và ở tỉnh Hải Dương nói
riêng, từ đó góp phần vào cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm.
Luận văn bảo vệ thành công sẽ có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn,
có thể làm tư liệu tham khảo có giá trị trong việc xây dựng pháp luật hình sự,
góp phần khắc phục những khiếm khuyết trong thực tiễn áp dụng và thi hành
hình phạt tù cho hưởng án treo nhằm nâng cao hiệu quả của chế định này.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề chung về án treo.
Chương 2: Quy định của Bộ luật hình sự hiện hành về án treo và
thực tiễn áp dụng tại địa bàn tỉnh Hải Dương.
Chương 3: Hoàn thiện pháp luật hình sự về án treo và những giải
pháp nâng cao hiệu quả áp dụng án treo.
Đây là một công trình khoa học dưới hình thức là một luận văn thạc
sĩ luật học về án treo trong luật hình sự Việt Nam. Đề tài được nghiên
cứu một cách sâu sắc và toàn diện nội dung chế định án treo trong luật
hình sự Việt Nam cùng những vấn đề liên quan, từ đó nâng cao nhận
thức về án treo, tạo tiền đề cho việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật.
Đồng thời định hướng cho việc áp dụng án treo được chính xác nhằm
nâng cao hiệu quả áp dụng án treo nói chung và ở tỉnh Hải Dương nói
riêng, từ đó góp phần vào cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm.
Luận văn bảo vệ thành công sẽ có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn,
có thể làm tư liệu tham khảo có giá trị trong việc xây dựng pháp luật hình sự,
góp phần khắc phục những khiếm khuyết trong thực tiễn áp dụng và thi hành
hình phạt tù cho hưởng án treo nhằm nâng cao hiệu quả của chế định này.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề chung về án treo.
Chương 2: Quy định của Bộ luật hình sự hiện hành về án treo và
thực tiễn áp dụng tại địa bàn tỉnh Hải Dương.
Chương 3: Hoàn thiện pháp luật hình sự về án treo và những giải
pháp nâng cao hiệu quả áp dụng án treo.
| Title: | Án treo và thực tiễn áp dụng tại địa bàn tỉnh Hải Dương : Luận văn ThS. Luật : 60 38 01 04 |
| Authors: | Đỗ, Thị Phượng , người hướng dẫn Phạm, Thanh Phương |
| Issue Date: | 2014 |
| Publisher: | Khoa Luật |
| Abstract: | Electronic Resources Luận văn ThS.Luật hình sự và tố tụng hình sự -Khoa Luật — . Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014 |
| URI: | http://repository.vnu.edu.vn/handle/VNU_123/52838 |
| Appears in Collections: | LAW – Master Theses |
Nhận xét
Đăng nhận xét